Dù ít hay nhiều thì các nhà quản trị đều đã từng nghe qua ít nhất một lần về khái niệm “quản trị rủi ro”, nhưng phần lớn trong số đó không thực thực sự hiểu và ứng dụng hiệu quả vào doanh nghiệp của mình. Vậy quản trị rủi ro là gì? Tổng hợp 6 bước thiết lập chiến lược quản trị rủi ro trong doanh nghiệp. Cùng FOXAi tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!
Quản trị rủi ro là gì?
Quản lý rủi ro (Risk Management) được định nghĩa là một quá trình tiếp cận các mối đe dọa và cơ hội một cách khoa học và có hệ thống. Mục tiêu chính là nhận diện, kiểm soát, phòng ngừa, và giảm thiểu những tổn thất, mất mát hoặc những ảnh hưởng bất lợi của rủi ro đối với mục tiêu của tổ chức.
Đặc biệt trong bối cảnh quản trị doanh nghiệp hiện đại, quản trị rủi ro là một phần thiết yếu, đóng góp trực tiếp vào sự bền vững và thành công lâu dài của tổ chức.
Quản trị rủi ro hiệu quả đòi hỏi phải được đưa vào giai đoạn hoạch định chiến lược, thay vì chỉ là một hoạt động kiểm tra sau khi dự án đã bắt đầu. Việc xác định rủi ro sớm nhất có thể, thậm chí trước khi dự án khởi động, cho phép doanh nghiệp lập kế hoạch và triển khai các biện pháp giảm thiểu kịp thời, từ đó tối đa hóa các lợi ích tiềm năng.
Chiến lược quản trị rủi ro là gì?
Chiến lược quản trị rủi ro là khuôn khổ định hướng cấp cao, xác định cách thức tổ chức tiếp cận, đo lường, chấp nhận và phản ứng với sự bất định nhằm đạt được các mục tiêu chiến lược của mình.
Đây là một tập hợp các quyết định và hành động có hệ thống nhằm xác định, đánh giá và đối phó với tất cả các rủi ro, bao gồm cả những rủi ro có khả năng ảnh hưởng tiêu cực hoặc những cơ hội có thể khai thác. Chiến lược này được thiết lập dựa trên một khung chính sách quản trị rủi ro đã được phê duyệt, thường là sự kết hợp giữa các hướng dẫn từ COSO Enterprise Risk Management (ERM) hoặc ISO 31000.
Các loại rủi ro doanh nghiệp thường gặp phải
Môi trường kinh doanh luôn biến đổi và không có gì là chắc chắn. Chính vì vậy, doanh nghiệp luôn phải đối mặt với những rủi ro thường trực, thường có sự tương quan và liên hệ với nhau. Việc phân loại rủi ro một cách rõ ràng là cần thiết vì mỗi loại rủi ro đều yêu cầu các phương pháp quản lý và giảm thiểu riêng biệt.
Các rủi ro cốt lõi trong doanh nghiệp thường được phân thành bốn nhóm chính, dựa trên mục tiêu hoạt động bị ảnh hưởng:
Rủi ro chiến lược
Đây là rủi ro liên quan đến các quyết định dài hạn, khả năng cạnh tranh, và các mối quan hệ bên ngoài. Chẳng hạn như mất thị phần do đối thủ cạnh tranh mạnh hoặc việc tham gia vào các mối quan hệ đối tác có hợp đồng bất lợi.
Rủi ro tài chính
Rủi ro tài chính là ưu tiên quản lý hàng đầu và phát sinh do các biến động của thị trường hoặc các yếu tố nội bộ liên quan đến dòng tiền và vốn. Vì thế doanh nghiệp không thể trả lãi vay do lãi suất tăng cao, thiếu thanh khoản để thực hiện các nghĩa vụ tài chính, hoặc rủi ro từ biến động tỷ giá hối đoái ảnh hưởng đến hoạt động xuất nhập khẩu.
Rủi ro vận hành
Loại rủi ro này phát sinh từ sự thất bại của quy trình nội bộ, con người, hệ thống, hoặc các sự kiện bên ngoài.
Gián đoạn chuỗi cung ứng (như trường hợp tập đoàn bán lẻ bị thiệt hại lớn do thiếu kế hoạch dự phòng ) hoặc rủi ro do hệ thống kiểm soát tài chính và báo cáo kiểm toán yếu kém. Phân tích cho thấy, đầu tư vào việc cải thiện quy trình vận hành là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất, vì các lỗi quy trình vận hành là nguyên nhân sâu xa dẫn đến nhiều rủi ro tài chính.
Rủi ro tuân thủ và pháp lý
Rủi ro pháp lý phát sinh từ việc doanh nghiệp không tuân thủ các quy định pháp luật, hợp đồng hoặc những thay đổi trong luật pháp và chính sách. Nghiêm trọng có thể dẫn đến tổn thất tài chính, thiệt hại uy tín, hoặc phải chịu các hình phạt pháp lý.
Vì sao doanh nghiệp cần có chiến lược quản trị rủi ro
Quản trị rủi ro là một quy trình then chốt, giúp doanh nghiệp chủ động nhận diện, đánh giá và ứng phó với các rủi ro tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến hoạt động và mục tiêu chung. Thông qua việc áp dụng các công cụ và phương pháp quản lý phù hợp, doanh nghiệp có thể giảm thiểu thiệt hại, tối ưu hóa nguồn lực và đưa ra quyết định chính xác hơn trong mọi tình huống. Đây cũng là nền tảng quan trọng trong quản trị tổ chức và dự án, thể hiện ở những khía cạnh sau:
Giảm thiểu thiệt hại
Quản trị rủi ro giúp doanh nghiệp sớm nhận biết các nguy cơ tiềm ẩn và có phương án ứng phó kịp thời trước khi chúng phát sinh thành vấn đề lớn. Việc xác định và đánh giá rủi ro ngay từ đầu cho phép doanh nghiệp xây dựng chiến lược phòng ngừa, từ đó hạn chế tối đa tổn thất khi sự cố xảy ra.
Nâng cao hiệu quả hoạt động
Việc chủ động đánh giá và quản lý rủi ro giúp doanh nghiệp chuẩn bị tốt hơn cho những biến động có thể xảy ra trong quá trình vận hành và phát triển. Khi đã có kế hoạch rõ ràng để xử lý các mối đe dọa tiềm tàng, doanh nghiệp sẽ cải thiện khả năng thích ứng, tối ưu hóa quy trình làm việc và phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn. Ngoài ra, việc ưu tiên xử lý các rủi ro có mức độ nghiêm trọng cao còn giúp lãnh đạo đưa ra quyết định nhanh chóng và chính xác, từ đó nâng cao hiệu suất toàn tổ chức.
Biến rủi ro thành cơ hội
Quản trị rủi ro không chỉ dừng lại ở việc phòng ngừa hay giảm thiểu tác động tiêu cực, mà còn mở ra những cơ hội mới. Khi doanh nghiệp có khả năng nhận diện và đánh giá rủi ro toàn diện, họ cũng dễ dàng phát hiện những tiềm năng tăng trưởng, mở rộng thị trường hoặc cải tiến sản phẩm – dịch vụ. Điều này góp phần nâng cao lợi thế cạnh tranh và củng cố vị thế trên thị trường.
Tối ưu hóa dòng tiền đầu tư
Mỗi quyết định đầu tư đều tiềm ẩn rủi ro, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và dòng tiền của doanh nghiệp. Quản trị rủi ro giúp doanh nghiệp đánh giá đúng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố bất định, từ đó phân bổ vốn hợp lý, đảm bảo dòng tiền được sử dụng hiệu quả và mang lại giá trị sinh lời cao nhất.
Quy trình 6 bước thiết lập chiến lược quản trị rủi ro trong doanh nghiệp
Quản trị rủi ro là một quá trình tuần hoàn và liên tục. Dựa trên các hướng dẫn quốc tế và thực tiễn quản lý, quy trình này được chuẩn hóa thành 6 bước cơ bản như sau:
Bước 1: Xác định bối cảnh rủi ro
Trước khi đi sâu vào rủi ro cụ thể, doanh nghiệp phải xác định rõ bối cảnh xảy ra rủi ro. Bước này bao gồm việc thiết lập bối cảnh nội bộ (mục tiêu, văn hóa, nguồn lực) và bối cảnh bên ngoài (thị trường, luật pháp, môi trường cạnh tranh). Kết quả quan trọng nhất là xác định rõ ràng các mục tiêu chiến lược nào có thể bị đe dọa và thiết lập Khẩu vị Rủi ro (Risk Appetite) của tổ chức. Khẩu vị rủi ro sẽ đóng vai trò là tiêu chuẩn để đánh giá và ưu tiên rủi ro trong các bước tiếp theo.
Bước 2: Nhận diện rủi ro
Đây là bước quan trọng nhất, nơi doanh nghiệp xác định các nguồn rủi ro, lĩnh vực chịu tác động, sự kiện, nguyên nhân và hệ quả tiềm ẩn. Nếu rủi ro không được nhận diện, chúng sẽ không bao giờ được quản lý. Các kỹ thuật nhận diện rủi ro hiệu quả bao gồm:
- Tạo và phân tích các trường hợp giả định (What-If Scenarios).
- Xem xét lại các thiệt hại và sự cố đã xảy ra trong quá khứ.
- Khảo sát, lắng nghe đóng góp từ mọi cấp nhân viên, vì sự tham gia của con người là yếu tố thiết yếu trong QTRR.
- Áp dụng các công cụ và kỹ thuật phù hợp với mục tiêu, sau đó tổng hợp lại thành Danh mục Rủi ro (Risk Register).
Bước 3: Phân tích rủi ro
Sau khi nhận diện, doanh nghiệp tiến hành phân tích từng rủi ro bằng cách định lượng (hoặc định tính) hai yếu tố: tầm ảnh hưởng và xác suất xảy ra. Mục tiêu là đo lường hậu quả mà rủi ro mang đến cho mục tiêu và dự án. Bằng cách kết hợp hai yếu tố này, doanh nghiệp đưa ra Điểm số Rủi ro (Risk Score) tổng thể, làm cơ sở để so sánh và xếp hạng rủi ro.
Bước 4: Đánh giá và ưu tiên
Bước này so sánh Điểm số Rủi ro đã tính toán với Khẩu vị Rủi ro và các tiêu chí ưu tiên đã thiết lập ở Bước 1. Doanh nghiệp cần lập bảng phân chia rủi ro để dễ dàng quản lý và xác định rủi ro nào cần được ưu tiên giải quyết trước, thường là những rủi ro được xếp hạng cao nhất.
Bước 5: Xử lý rủi ro
Tại bước này, doanh nghiệp xây dựng và triển khai các phương án xử lý để đưa mức độ rủi ro về ngưỡng chấp nhận được. Có bốn chiến lược xử lý rủi ro chính mà các doanh nghiệp có thể tham khảo :
Loại bỏ: Ngừng hoặc không tiến hành các hoạt động kinh doanh có khả năng gây ra rủi ro quá lớn.
Giảm thiểu: Áp dụng các biện pháp kiểm soát, các quy trình phòng ngừa và kế hoạch dự phòng để giảm thiểu nguy cơ (Ví dụ: tăng cường kiểm soát nội bộ, thuê tư vấn pháp lý).
Phân chia/Chuyển giao: Chuyển một phần rủi ro sang bên thứ ba (Ví dụ: mua bảo hiểm, đưa điều khoản phòng ngừa rủi ro vào hợp đồng).
Chấp nhận: Chấp nhận rủi ro khi nó nằm trong Khẩu vị Rủi ro và việc đầu tư nguồn lực để xử lý không mang lại lợi ích tương xứng.
Bước 6: Giám sát và Cải tiến liên tục
Quản trị rủi ro là một chu trình liên tục. Bước 6 chính là vòng lặp PDCA (Plan-Do-Check-Act) của quản trị rủi ro, đảm bảo hệ thống luôn thích ứng với môi trường thay đổi nhanh chóng.
- Giám sát: Theo dõi rủi ro để xem chúng có chuyển hướng (tăng hoặc giảm) không.
- Đánh giá: Đánh giá tính hiệu quả của các phương pháp xử lý đã chọn.
- Cải tiến: Ban Giám đốc xem xét kết quả, điều chỉnh chiến lược, cung cấp thêm nguồn lực để xử lý rủi ro tồn đọng và định hướng xử lý theo các cập nhật công nghệ. Thường xuyên theo dõi và cập nhật tình hình để cải tiến sao cho phù hợp với kế hoạch quản trị rủi ro.
Các tiêu chuẩn trong quản trị rủi ro
Hiện nay, có hai tiêu chuẩn quản trị rủi ro được áp dụng rộng rãi và công nhận trên toàn cầu, đó là COSO và ISO 31000. Cả hai khung này đều cung cấp nền tảng và phương pháp tiếp cận có hệ thống, giúp doanh nghiệp chủ động nhận diện, đánh giá và ứng phó với rủi ro một cách hiệu quả.
Khung quản trị rủi ro COSO (Enterprise Risk Management – ERM)
Khung COSO được Ủy ban Các tổ chức Tài trợ của Ủy ban Treadway (Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission) giới thiệu vào năm 2004 và được cập nhật vào năm 2017 nhằm đáp ứng sự phức tạp ngày càng cao trong môi trường kinh doanh hiện đại.
COSO ERM 2017 tập trung vào việc xác định các nguyên tắc cốt lõi trong quản trị rủi ro doanh nghiệp, đồng thời xây dựng một ngôn ngữ thống nhất và hướng dẫn cụ thể cho các tổ chức triển khai. Bộ tiêu chuẩn này gồm 20 nguyên tắc được chia thành 5 nhóm thành phần chính, bao gồm:
- Xây dựng và duy trì văn hóa quản trị rủi ro
- Định hướng chiến lược và thiết lập mục tiêu
- Nhận diện và đánh giá rủi ro
- Thực thi các biện pháp quản trị rủi ro
- Theo dõi, đánh giá và cải tiến liên tục
COSO ERM 2017 mang đến cho doanh nghiệp một khung quản trị toàn diện, hỗ trợ cân bằng giữa mục tiêu tăng trưởng và khả năng kiểm soát rủi ro. Qua đó, doanh nghiệp có thể bảo vệ giá trị hiện có, tối ưu hiệu quả vận hành và nâng cao khả năng thích ứng với thay đổi.
Tiêu chuẩn ISO 31000 về quản trị rủi ro
Được Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) ban hành lần đầu vào năm 2009 và cập nhật năm 2018, ISO 31000 là bộ tiêu chuẩn hướng dẫn cách thiết lập và tích hợp hệ thống quản trị rủi ro vào mọi hoạt động của tổ chức.
Phiên bản ISO 31000:2018 được đánh giá là ngắn gọn, rõ ràng và dễ áp dụng hơn, với trọng tâm là việc lồng ghép quản trị rủi ro vào văn hóa và chiến lược doanh nghiệp. Bộ tiêu chuẩn này đưa ra các nguyên tắc, khuôn khổ và quy trình để doanh nghiệp có thể:
- Nhận diện – đánh giá – ưu tiên và xử lý rủi ro một cách hệ thống
- Tăng cường vai trò của lãnh đạo cấp cao trong việc định hướng quản trị rủi ro
- Đảm bảo tính tích hợp của quản trị rủi ro trong toàn bộ hệ thống tổ chức
ISO 31000 không chỉ giúp doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro, mà còn tạo ra một môi trường quản trị minh bạch và bền vững, giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong việc ra quyết định và thích ứng trước các biến động của thị trường.
Tóm lại, quản trị rủi ro không chỉ là một nhiệm vụ cần thiết mà còn là yếu tố chiến lược giúp doanh nghiệp phát triển bền vững trên thị trường. Khi doanh nghiệp hiểu rõ và thực thi tốt công tác quản trị rủi ro, đó không chỉ là cách bảo vệ tài sản và uy tín, mà còn là đòn bẩy giúp nắm bắt cơ hội, tối ưu nguồn lực và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường. Hy vọng rằng, thông qua bài viết trên bạn sẽ phần nào hiểu rõ được vai trò quan trọng quản trị rủi ro mang lại và thiết lập hiệu quả chiến lược quản trị rủi ro trong doanh nghiệp của mình.
◾ Xem thêm: Tổng hợp 6+ chiến lược quản trị nhân sự hiệu quả cho doanh nghiệp
