Với Vinamilk – doanh nghiệp sữa hàng đầu Việt Nam, chiến lược quản trị rủi ro của Vinamilk được xem là “lá chắn” bảo vệ toàn diện cho hoạt động sản xuất, tài chính, thương hiệu và con người. Bằng cách kết hợp hài hòa giữa tư duy chiến lược, hệ thống quản trị hiện đại và ứng dụng công nghệ, Vinamilk đã xây dựng một khung quản trị rủi ro vững chắc, phù hợp với chuẩn mực quốc tế như COSO và ISO 31000.
Giới thiệu chung về Vinamilk
Vinamilk – Thương hiệu sữa “quốc dân”
Vinamilk, tên gọi chính thức Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam, là tập đoàn dẫn đầu ngành hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) và ngành sữa tại Việt Nam. Vị thế vượt trội này của Vinamilk không chỉ được định hình bởi quy mô doanh thu mà còn bởi sự ảnh hưởng sâu rộng đến thói quen tiêu dùng và nền kinh tế quốc gia.
Vị thế này được củng cố bởi sự tin cậy bền vững từ thị trường. Vinamilk đã giữ vị trí “Quán quân” thương hiệu sữa được chọn mua nhiều nhất Việt Nam suốt 12 năm liền. Sự ổn định trong mức độ lựa chọn của người tiêu dùng trong hơn một thập kỷ, trong một ngành hàng có tính cạnh tranh cao như sữa, là bằng chứng rõ ràng về khả năng quản lý xuất sắc các loại rủi ro cốt lõi, bao gồm rủi ro danh tiếng và rủi ro chất lượng sản phẩm. Khả năng phục hồi và duy trì uy tín này là nền tảng vững chắc giúp công ty theo đuổi các mục tiêu tăng trưởng dài hạn và các sáng kiến bền vững quốc tế, chẳng hạn như lộ trình tiến đến Net Zero 2050.
Tầm ảnh hưởng của Vinamilk trong thị trường FMCG
Tầm ảnh hưởng của Vinamilk đã vượt ra ngoài khuôn khổ ngành sữa, lan tỏa trong toàn bộ thị trường FMCG Việt Nam và vươn tầm khu vực. Vinamilk là doanh nghiệp FMCG duy nhất trong nước 12 năm liền có mặt trong top 50 công ty niêm yết của Forbes Việt Nam. Thành tựu này chứng minh sự ổn định về quản trị doanh nghiệp, minh bạch tài chính và khả năng chống chịu cao trước các chu kỳ kinh tế, những yếu tố quan trọng đối với nhà đầu tư.
Với việc là doanh nghiệp sữa duy nhất của Việt Nam nằm trong danh sách Fortune 500 Đông Nam Á 2024, Vinamilk thể hiện quy mô và tham vọng chiến lược vươn tầm khu vực. Sự mở rộng này đòi hỏi một hệ thống quản trị rủi ro phức tạp hơn. Hoạt động xuất khẩu của công ty đang đi đúng hướng, với tổng doanh thu thuần từ xuất khẩu năm 2023 đạt hơn 5.000 tỷ đồng và ước tính tăng 20% trong 5 tháng đầu năm 2024, sau 25 năm khai phá thành công 60 thị trường.
Việc tăng trưởng xuất khẩu mạnh mẽ, đặc biệt là mức tăng 20% trong giai đoạn đầu năm 2024 , trực tiếp làm gia tăng đáng kể độ phức tạp trong quản trị rủi ro. Hệ thống Quản trị Rủi ro Doanh nghiệp (ERM) của Vinamilk không thể chỉ dừng lại ở các rủi ro nội địa mà phải bao gồm việc quản lý rủi ro xuyên biên giới, rủi ro tỷ giá hối đoái, rủi ro địa chính trị và rủi ro tuân thủ pháp luật tại 60 thị trường khác nhau mà Vinamilk đã thâm nhập. Nền tảng cho sự phát triển bền vững này còn đến từ việc duy trì sự gần gũi và chăm sóc khách hàng, tạo được cộng đồng khách hàng trung thành, đóng góp vào doanh số ổn định
Vì sao quản trị rủi ro đặc biệt quan trọng với các tập đoàn quy mô lớn như Vinamilk
Đối với một tập đoàn có quy mô và tầm ảnh hưởng chiến lược như Vinamil k, quản trị rủi ro không phải là một chức năng phụ trợ, mà là một trụ cột chiến lược cốt lõi để đảm bảo sự tồn tại và phát triển bền vững.
Đầu tiên, Vinamilk phải bảo vệ một chuỗi giá trị phức tạp và có độ phụ thuộc cao. Chuỗi cung ứng của công ty trải dài từ các trang trại chăn nuôi hiện đại trong nước đến việc nhập khẩu các nguyên liệu chiến lược như sữa bột nguyên kem (WMP), sữa tách béo (SMP) và đường từ thị trường quốc tế. Bất kỳ gián đoạn nào trong chuỗi cung ứng toàn cầu do thiên tai, xung đột địa chính trị, hay các vấn đề logistics đều có thể ảnh hưởng ngay lập tức đến năng lực sản xuất và biên lợi nhuận của công ty.
Thứ hai, Vinamilk phải quản lý rủi ro tài chính vĩ mô. Các tập đoàn lớn chịu ảnh hưởng trực tiếp và nghiêm trọng từ các biến động kinh tế toàn cầu, như lạm phát tăng cao kỷ lục trong nhiều thập kỷ và việc thắt chặt chính sách tiền tệ. Nếu không có khung ERM vững chắc, lợi nhuận của công ty sẽ dễ dàng bị “ăn mòn” bởi sự đột biến của chi phí nguyên vật liệu đầu vào và chi phí logistics. Quản trị rủi ro tài chính hiệu quả giúp bảo vệ biên lợi nhuận, cho phép công ty duy trì sự ổn định.
Thứ ba, quản trị rủi ro là công cụ để duy trì lợi thế cạnh tranh trong thị trường tăng trưởng cao và gay gắt. Thị trường sữa Việt Nam dự kiến tăng trưởng với Tốc độ Tăng trưởng Kép Hàng năm (CAGR) khoảng 9% , thu hút sự cạnh tranh khốc liệt từ các thương hiệu quốc tế và đối thủ nội địa mạnh như TH True Milk. Quản trị rủi ro chi phí hiệu quả cho phép Vinamilk duy trì cam kết cung cấp sản phẩm với giá cả ổn định. Đây là một lợi thế chiến lược không thể thiếu để bảo vệ thị phần.
Cuối cùng, là rủi ro ESG và trách nhiệm xã hội. Với vai trò là công ty dẫn đầu ngành, Vinamilk phải đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về phát triển bền vững. Việc tiên phong công bố lộ trình Net Zero 2050 và đã có 3 đơn vị đạt trung hòa Carbon là hành động quản lý chủ động rủi ro môi trường. Nếu không quản lý rủi ro ESG, công ty có thể đối mặt với rủi ro tài chính (mất khả năng tiếp cận nguồn vốn xanh) và rủi ro danh tiếng nghiêm trọng.
Cơ sở chiến lược quản trị rủi ro tại Vinamilk
Chiến lược Quản trị rủi ro của Vinamilk được xây dựng dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về môi trường kinh doanh đầy biến động và được gắn kết chặt chẽ với các nguyên tắc quản trị và mục tiêu cốt lõi của công ty.
Môi trường hoạt động và các yếu tố ảnh hưởng
Bối cảnh kinh tế, thị trường sữa Việt Nam và quốc tế.
Thị trường sữa Việt Nam đang trong giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ, với quy mô dự kiến đạt khoảng 7.7 tỷ USD vào năm 2024, duy trì CAGR khoảng 9%. Quá trình đô thị hóa tăng nhanh, dự kiến đạt 45% vào năm 2024, thúc đẩy sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng, tạo cơ hội lớn cho các sản phẩm sữa tiện lợi và giàu dinh dưỡng.
Tuy nhiên, sự tăng trưởng này đi kèm với thách thức cạnh tranh khốc liệt. Nhiều thương hiệu quốc tế gia nhập thị trường, làm gia tăng cạnh tranh về giá cả. Đối thủ nội địa như TH True Milk cũng rất mạnh, với chiến lược tập trung vào sữa tươi sạch và hữu cơ, chiếm khoảng 20% thị phần sữa tươi. Vinamilk cần phải sử dụng ERM như một công cụ để duy trì vị thế dẫn đầu trong bối cảnh nhu cầu tăng nhưng sự cạnh tranh cũng tăng theo cấp số nhân.
Những biến động có thể tác động đến hoạt động kinh doanh
Các rủi ro vĩ mô và vi mô luôn đe dọa trực tiếp đến hoạt động và biên lợi nhuận của Vinamilk:
- Biến động Chi phí Đầu vào: Giá sữa bột nguyên kem (WMP) và sữa tách béo (SMP), cùng với giá đường và chi phí logistics, đều đang trong xu hướng tăng mạnh. Sự tăng giá này gây áp lực đáng kể lên lợi nhuận, được thúc đẩy bởi điều kiện thời tiết bất lợi tại các khu vực cung cấp nguyên liệu chính (Úc và New Zealand).
- Rủi ro Địa chính trị và Kinh tế Toàn cầu: Các biến động khó lường về kinh tế, chính trị, xung đột địa chính trị và lạm phát toàn cầu trong năm 2022 đã buộc các hộ gia đình phải siết chặt chi tiêu, tác động đến nhu cầu thị trường.
- Rủi ro Chính sách Thương mại: Các rủi ro từ chính sách thương mại quốc tế và các biện pháp bảo hộ như áp thuế chống bán phá giá (CBPG) đối với đường Thái Lan có thể ảnh hưởng đến chiến lược thu mua nguyên liệu và định giá sản phẩm của Vinamilk.
Triết lý quản trị và định hướng rủi ro của Vinamilk
Triết lý kinh doanh của Vinamilk là kim chỉ nam cho việc xác định Mức độ Chấp nhận Rủi ro và định hình khung ERM.
Tầm nhìn – sứ mệnh – giá trị cốt lõi trong mối liên hệ với quản trị rủi ro.
Vinamilk tâm niệm rằng “chất lượng và sáng tạo là người bạn đồng hành” và cam kết mang đến nguồn dinh dưỡng chất lượng cao cấp hàng đầu. Triết lý này đòi hỏi công ty phải có một hệ thống QLRR chất lượng và vận hành vô cùng nghiêm ngặt, với mức độ chấp nhận rủi ro vận hành rất thấp.
Liên quan đến yếu tố bền vững, việc tiên phong công bố lộ trình Net Zero 2050 và đã có 3 đơn vị (2 nhà máy, 1 trang trại) đạt trung hòa Carbon thể hiện sự quản lý chủ động Rủi ro Môi trường và Rủi ro Quy định.
Về mặt thị trường, Vinamilk cam kết “đảm bảo giá cả ổn định” và cung cấp “sản phẩm sữa giá Việt”. Cam kết giữ giá ổn định trong khi đối mặt với chi phí đầu vào tăng đột biến tạo ra một rủi ro chiến lược lớn. Việc Vinamilk vượt qua thách thức này (lợi nhuận cả năm vẫn tăng 4.8% trong 2024 ) chứng minh sự hiệu quả của các biện pháp quản trị rủi ro đối phó, đặc biệt là quản lý tồn kho chiến lược và kiểm soát chi phí vận hành.
Mức độ chấp nhận rủi ro
Mức độ chấp nhận rủi ro của Vinamilk được xác định là Thận trọng trong các lĩnh vực cốt lõi bảo vệ thương hiệu và vận hành, nhưng Linh hoạt trong các lĩnh vực thúc đẩy tăng trưởng chiến lược. Năng lực tài chính mạnh mẽ đóng vai trò quan trọng trong việc cho phép công ty chấp nhận rủi ro tài chính thấp hơn thông qua các biện pháp phòng ngừa tốn kém.
Ví dụ, việc Vinamilk chuẩn bị kế hoạch dài hạn để dự trữ nguồn nguyên liệu sữa đến hết tháng 6 năm 2025 là một quyết định chiến lược thể hiện mức độ chấp nhận rủi ro tài chính thấp. Hành động này là việc sử dụng khả năng tài chính mạnh mẽ để mua bảo hiểm chống lại rủi ro chi phí tăng cao, từ đó giảm thiểu sự biến động lợi nhuận cho các nhà đầu tư và duy trì cam kết giá ổn định với người tiêu dùng.
Khung quản trị rủi ro (theo chuẩn quốc tế)
Vinamilk áp dụng một khung quản trị rủi ro chính thức, tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế để đảm bảo tính toàn diện và hiệu quả của hệ thống.
Cách Vinamilk vận dụng khung ERM COSO hoặc ISO 31000
Khung quản lý rủi ro của Vinamilk được thiết kế theo chuẩn ISO 31000. Khung này nhấn mạnh tính linh hoạt và khả năng tích hợp Quản trị Rủi ro Doanh nghiệp (ERM) vào toàn bộ các quy trình vận hành và chiến lược của công ty.
Nguyên tắc cốt lõi của ISO 31000 được Vinamilk vận dụng nhằm đảm bảo việc thiết lập, vận hành, tích hợp và cải tiến liên tục của hệ thống quản lý rủi ro. Điều này được thể hiện qua các hoạt động quản lý rủi ro hàng năm, trong đó công ty luôn tập trung rà soát và cải tiến hệ thống quản lý rủi ro, đồng thời tích hợp quản lý rủi ro chuyên sâu vào các hoạt động trọng yếu nhằm gia tăng kiểm soát hiệu quả và duy trì hoạt động bền vững.
Cấu trúc và trách nhiệm trong hệ thống quản trị rủi ro
Hệ thống quản lý rủi ro tại Vinamilk được tổ chức theo mô hình phân cấp rõ ràng, đảm bảo sự tham gia từ cấp chiến lược đến cấp vận hành. Cấu trúc này được điều chỉnh dựa trên nguyên tắc “Ba Tầng Phòng Vệ” và được tổ chức thành 4 lớp quản lý chính: Xác lập, Quản lý, Thực thi và Đảm bảo.
Việc phân cấp này giúp Vinamilk thể hiện sự cam kết từ cấp cao nhất đối với ERM. Lớp “Xác lập” thiết lập chính sách và mức độ chấp nhận rủi ro, trong khi Lớp “Đảm bảo” (Kiểm toán Nội bộ) thực hiện chức năng kiểm tra độc lập và báo cáo định kỳ mỗi quý đến Ủy ban Kiểm toán về kết quả đánh giá rủi ro và các hành động ứng phó. Sự giám sát này là bằng chứng về tuân thủ nguyên tắc quản trị công ty tốt, một yếu tố then chốt đối với công ty niêm yết có quy mô lớn.
Phân loại rủi ro và biện pháp quản trị tại Vinamilk
Vinamilk quản lý các rủi ro theo danh mục rủi ro của toàn Công ty, tập trung vào các nhóm rủi ro lớn phát sinh từ môi trường hoạt động phức tạp.
Rủi ro tài chính và giá cả hàng hóa
- Rủi ro: Biến động giá sữa bột, giá đường và chi phí logistics toàn cầu gây áp lực lợi nhuận.
- Biện pháp Quản trị: Công ty áp dụng quản lý tồn kho chiến lược bằng cách lập kế hoạch dự trữ nguồn nguyên liệu dài hạn, chuẩn bị nguyên vật liệu tới hết tháng 6 năm 2025. Chiến lược này đóng vai trò là hàng rào phòng ngừa rủi ro giá cả, đảm bảo nguồn cung liên tục. Đồng thời, Vinamilk tập trung kiểm soát chi phí vận hành hiệu quả, giúp lợi nhuận tăng trưởng ngay cả khi chi phí đầu vào tăng, như đã thấy trong năm 2024.
Rủi ro chiến lược và cạnh tranh
- Rủi ro: Cạnh tranh gia tăng từ các đối thủ mạnh (TH True Milk) và thương hiệu ngoại ; rủi ro lạc hậu về công nghệ hoặc thương hiệu.
- Biện pháp Quản trị: Công ty đã thực hiện tái định vị và đổi mới toàn diện từ nhận diện thương hiệu đến nghiên cứu phát triển sản phẩm và chuyển đổi số. Đồng thời, Vinamilk thực hiện mở rộng đa dạng hóa thị trường bằng cách thúc đẩy xuất khẩu sang 60 thị trường để giảm thiểu sự tập trung vào thị trường nội địa, tạo động lực tăng trưởng mới.
Rủi ro hoạt động và chuỗi cung ứng
- Rủi ro: Gián đoạn chuỗi cung ứng do các cú sốc vĩ mô (xung đột, chính sách Zero Covid). Rủi ro về bảo mật hệ thống Công nghệ Thông tin (CNTT).
- Biện pháp Quản trị: Vinamilk đã Tích hợp quản lý kinh doanh liên tục (BCP) thông qua việc phân tích tác động kinh doanh và đánh giá rủi ro, đảm bảo vận hành liên tục hệ thống CNTT. Hơn nữa, công ty đang triển khai Chuyển đổi số ERM (mục tiêu 2023) thông qua việc lựa chọn phần mềm QLRR phù hợp nhằm tăng cường kiểm soát và theo dõi Chỉ số Cảnh báo Rủi ro (KRIs) một cách hiệu quả hơn.
Rủi ro Tuân thủ và ESG
- Rủi ro: Rủi ro từ chính sách thương mại quốc tế (ví dụ: thuế CBPG) và áp lực giảm thiểu phát thải carbon.
- Biện pháp Quản trị: Áp dụng tiêu chuẩn hóa môi trường bằng việc tiên phong thực hiện lộ trình Net Zero 2050 và đạt 3 đơn vị trung hòa Carbon, giảm thiểu rủi ro khí hậu và tăng cường khả năng tiếp cận các thị trường yêu cầu tiêu chuẩn bền vững cao. Ngoài ra, công ty liên tục rà soát và cập nhật danh mục rủi ro hàng năm dựa trên mục tiêu chiến lược và biến động chính trị – kinh tế toàn cầu, cho thấy tính chủ động trong phòng ngừa rủi ro quy định.
Hệ thống kiểm soát nội bộ và văn hóa quản trị rủi ro
Hệ thống kiểm soát nội bộ (Hệ thống quản lý rủi ro dựa trên 3 tầng Kiểm soát)
Hệ thống quản lý rủi ro tại Vinamilk được xây dựng trên nguyên tắc Ba Tầng Kiểm soát nhằm đảm bảo rằng rủi ro được quản lý ở nhiều cấp độ, từ phòng ngừa cho đến đối phó và khắc phục:
- Tầng phòng ngừa: Trọng tâm là giảm thiểu khả năng xảy ra rủi ro thông qua việc đánh giá rủi ro cẩn trọng và thiết lập các phương pháp kiểm soát phòng ngừa.
- Tầng phát hiện: Hướng đến mục tiêu giảm thiểu tác động khi rủi ro thực tế xảy ra. Công ty theo dõi chỉ số cảnh báo rủi ro (KRIs) nhằm giám sát rủi ro và thực hiện các hành động ứng phó kịp thời với biến động bên ngoài và bên trong.
- Tầng khắc phục/Đối phó: Đảm bảo có kế hoạch hành động để giảm thiểu tác động/thiệt hại khi rủi ro đã xảy ra, bao gồm cả việc tích hợp Quản lý Rủi ro và Quản lý Kinh doanh Liên tục (BCP).
Để gia tăng tính hữu hiệu và hiệu quả, Vinamilk đang tiến hành chuyển đổi số hệ thống quản lý rủi ro thông qua việc lựa chọn phần mềm QLRR phù hợp. Động thái này là cần thiết để xử lý lượng dữ liệu lớn và giám sát KRIs theo thời gian thực trong một tập đoàn đa quốc gia.
Văn hóa quản trị rủi ro
Vinamilk nhận định rằng hệ thống quản lý sẽ không hiệu quả nếu thiếu đi văn hóa quản trị rủi ro vững mạnh. Văn hóa này được xây dựng theo định hướng quản trị rủi ro phải được thực hiện đến từng cá nhân.
- Hoạt động Xây dựng Văn hóa: Công ty thực hiện chương trình đào tạo chuyên sâu về nhận thức QLRR, các kỹ thuật chuyên sâu trong nhận diện, đánh giá và giám sát rủi ro cho toàn bộ cấp quản lý.
- Truyền thông Nội bộ: Công ty ban hành bản tin rủi ro định kỳ, đột xuất và bản tin rủi ro chuyên đề. Mục đích của các bản tin này là nâng cao nhận thức về rủi ro, xây dựng văn hóa quản lý rủi ro trong từng hoạt động và ghi nhận các rủi ro mới nổi, góp phần hỗ trợ các cá nhân nhận diện và đánh giá rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, quản lý.
Văn hóa rủi ro được xây dựng thông qua đào tạo và truyền thông giúp Vinamilk thực hiện thành công nguyên tắc “Tích hợp” của ISO 31000. Khi từng nhân viên có khả năng nhận diện rủi ro, hệ thống kiểm soát nội bộ ở cấp thực thi (Tầng 1) sẽ trở nên mạnh mẽ hơn, giảm thiểu xác suất xảy ra lỗi hoạt động hoặc rủi ro vận hành.
Kết quả từ chiến lược quản trị rủi ro của Vinamilk
Chiến lược quản trị rủi ro toàn diện của Vinamilk, dựa trên khung ISO 31000 và hệ thống 4 lớp quản lý, đã mang lại những kết quả rõ rệt trong việc duy trì ổn định hoạt động kinh doanh và thúc đẩy tăng trưởng chiến lược.
Kết quả Đạt được (Khả năng phục hồi)
Hệ thống quản lý rủi ro doanh nghiệp đã phát huy hiệu quả, giúp Vinamilk tăng khả năng chống chịu với biến động, thích ứng linh hoạt, vượt qua các thách thức kinh tế vĩ mô và duy trì hoạt động bền vững trong năm 2022. Mặc dù phải đối mặt với áp lực chi phí leo thang, công ty vẫn duy trì được sự ổn định tài chính và đạt lợi nhuận sau thuế cả năm 2024 tăng 4.8%, vượt kế hoạch đề ra, chủ yếu nhờ vào việc kiểm soát hiệu quả chi phí vận hành.
Về mặt chiến lược, công ty duy trì vị thế “quán quân” thị trường và tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng quốc tế với doanh thu xuất khẩu tăng 20% trong 5 tháng đầu năm 2024. Điều này chứng tỏ ERM đã hỗ trợ đắc lực cho việc hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược thay vì chỉ dừng lại ở việc ngăn chặn thiệt hại.
Bài học từ chiến lược quản trị rủi ro của Vinamilk
Quản trị Rủi ro là Công cụ Hỗ trợ Chiến lược: Bài học đầu tiên là QLRR tại Vinamilk không chỉ là công cụ phòng vệ mà còn là đòn bẩy cho tăng trưởng. Việc quản trị rủi ro chi phí một cách hiệu quả đã cho phép công ty giữ giá ổn định, hỗ trợ đắc lực cho chiến lược marketing và duy trì thị phần, giúp đạt mục tiêu lợi nhuận vượt kế hoạch.
Tầm quan trọng của Tích hợp và Công nghệ: Việc tích hợp QLRR vào Quản lý Kinh doanh Liên tục (BCP) và chuyển đổi số hệ thống quản lý là yếu tố then chốt giúp Vinamilk nhanh chóng nhận diện và ứng phó với các rủi ro mới nổi. Khả năng giám sát KRIs theo thời gian thực (thông qua kế hoạch chuyển đổi số) giúp duy trì sự linh hoạt cần thiết của một tập đoàn hoạt động đa quốc gia.
Sức mạnh Tài chính tạo ra Rào cản Rủi ro: Năng lực tài chính mạnh mẽ là điều kiện tiên quyết cho phép Vinamilk thực hiện các biện pháp quản trị rủi ro tốn kém nhưng mang tính phòng ngừa cao, chẳng hạn như dự trữ nguyên liệu chiến lược dài hạn. Điều này bảo vệ biên lợi nhuận khỏi sự biến động của thị trường, một lợi thế mà các đối thủ tài chính yếu hơn khó có thể thực hiện.
◾ Xem thêm: Quản trị quan hệ khách hàng là gì? Cách ứng dụng chiến lược quản trị quan hệ khách hàng hiệu quả
